Tai chi chuan tussen traditie en toekomst

fullness-emptiness

Over traditie

De definitie van traditie is 'het doorgeven wat men van anderen kreeg'. Dit betekent dat ieder mens een leraar is want iedereen - of men dat nu wil of niet - is een doorgeefluik dat zich opent en sluit. Precies dat doorgeven is de taak van de leraar. In dit geval gaat het om het doorgeven van een taoïstische ying- yang traditie. Op de foto's lopen de touwen door, maar niemand ziet vanwaar die touwen komen. Men kan niet zien waar ze naartoe leiden of waar die touwen zullen eindigen. Dat is onbelangrijk; het voornaamste is dat de touwen doorlopen en zodoende hetgeen voorafging met hetgeen nog moet komen, kunnen verbinden. Het ‘Nu’ is het moment waarop het verleden met de toekomst verbonden wordt.
De traditie verbindt dus het heden met het verleden en het verleden met de toekomst. Traditie gaat over de verbinding zelf en ze draait niet rond personen die verbinden of de stijl waarin ze iets verbinden. Precies daarom hebben velen in deze 'op het ego gerichte samenleving' het wellicht moeilijk met het woord 'traditie'. Traditie is immers niet aan personen of aan persoonlijke omstandigheden gebonden. Zij is integendeel, een sociaal en zinvol anoniem gebaar dat mensen met iets en met elkaar in de tijd kan verbinden. Maar toch mag traditie ook niet opstijven, ze moet telkens 'vertaald' en 'hertaald' worden. Zowel Wudang, de Chen of de Yang stijlen zijn traditionele instrumenten om die verbinding tot stand te brengen, maar het blijven slechts instrumenten of werktuigen. Sommige werktuigen zijn beter geschikt dan andere en met minderwaardige werktuigen kan men zelfs kunstwerken scheppen.
Traditie werkt zoals de liefde waarvan Francesco Petrarca (14de eeuw) zegt dat men ze telkens opnieuw en opnieuw moet 'her- talen'. Traditie moet aan tijd en omstandigheden aangepast worden zodat ze geen hinder, maar 'ten alle tijden' een hulp of een baken kan blijven. Maar de essentie ervan mag niet verloren gaan en ik vrees dat zulks in China zal gebeuren of dat het reeds aan het gebeuren is. Maar als de geest van Tao verloren gaat, dan breken de touwen. Traditie is dus ook de geest of de intentie waarin of waarmee men de dingen doet. Men moet traditie niet zozeer vernieuwen, maar her- talen, ze verfijnen. Men moet de traditie kunnen doden zonder aan de traditie zelf te raken; zonder aan de essentie zelf te raken. Roland Holst zegt : "Ik zal zelf de vruchten niet meer zien, maar laat mij geloven in de oogst...".
Dat is een juiste verheldering van het woord traditie. Ze kan een naamloze schat zijn uit de universele schatkamer van de mensheid die aan volgende generaties ter bewaring wordt doorgegeven.

Is de Yang Lu Chan stijl nog origineel?

Geen enkele stijl is origineel zoals de ontwerpers die oorspronkelijk uitvoerden. Wij kunnen enkel door een vergelijkende studie van alle deelgebieden uit de Chinese traditie, achter de bedoelingen van de ontwerpers trachten te komen. Maar niemand kan en mag aanspraak maken op originaliteit van om het even welke stijl.
Het is duidelijk dat de onderliggende bedoelingen of intenties achter de Shen stijl anders gekleurd zijn dan die achter de Yang Lu Chan of de Yang Cheng Fu stijl. De bedoelingen achter al die verkorte, martiale, meditatieve, of de meer qigong gerichte stijlen zijn alweer anders. Meestal zijn ze bedoeld als een aanvulling op een traditionele stijl, maar als men die afzonderlijke aanvullingen als volwaardige Tai Chi gaat beschouwen dan kan het gebeuren dat die op een bepaald moment met de Taoïstische traditie van Tai Chi Chuan zullen botsen of breken.
Op dat moment houdt Tai Chi Chuan op met Tai Chi Chuan te zijn en dan praten wij over iets anders. Op zichzelf is dat ook geen probleem, maar als men dan die 'portie gemengd' Tai Chi Chuan blijft noemen of als men het woord 'Chuan' gewoon weg laat, dan zaait men al dan niet bewust verwarring. Evenwicht in Tai Chi Chuan is moeilijk te bereiken. Persuasief woordgebruik treft men overal aan en ook in Tai Chi Chuan fantaseert men er op los. Zo is 'Moving as one' een essentieel begrip in de Tai Chi klassieken, maar het heeft niets te maken met de invulling die men er gewoonlijk aan geeft. Eenheid en solidariteit zijn mooie woorden, maar zelden treft men een grotere solidariteit aan dan bij de Maffia of bij de Cosa Nostra, zelden is er meer eenheid van handelen.
Over welke eenheid gaat het dan want er bestaat namelijk ook "eenheid van niet begrijpen"? Naar het schijnt is ‘Moving as one’ in Amerika toevallig op een wei ontstaan, maar sinds ‘68 heb ik een ingebouwd wantrouwen tegenover alles wat in Amerika op een weide is ontstaan. Daar horen traditioneel koeien of andere hoefdieren thuis zoals schapen en geiten.

Binnen welke traditie is Tai Chi Chuan ontstaan?

Tai Chi Chuan is ontworpen door genieën en het kon pas ontstaan binnen de context van een Taoïstisch of een bij uitstek holistisch wereldbeeld. Aarde, Mens en Hemel vormen een eenheid en dat impliceert dat zowel de spirituele, de fysieke, de helende, de martiale, de wereldbeschouwelijke Taoïstische aspecten in elke Tai Chi Chuan stijl aanwezig zijn. Later kwam er een verwatering van stijlen. Die stijlen werden op hun beurt nog eens verwaterd, verkeerd begrepen of verkeerd doorgeleerd en uiteindelijk beoefende men iets waarvan geen mens nog wist wat het was en waarvoor het eigenlijk diende. Dat is dan 'verkeerd begrepen traditie' want als de traditie niet voortdurend refereert naar haar wortels of haar bronnen dan breekt men met de traditie. Pas wanneer alle Taoïstische componenten in een juiste dosering in een stijl aanwezig zijn volgens een interne coherente Taoïstische logica, pas dan kunnen wij spreken over Tai Chi Chuan. Uiteraard mag men binnen die traditie persoonlijke, martiale of energetische accenten leggen.,daar is ruimte genoeg voor. Tao is een weg met drie rijstroken: ten eerste is Tao de weg die alles en allen gaan. Ten tweede moet men die weg zelf gaan om die weg te kennen. Ten derde moet men die gaan op een eigen persoonlijke manier. Traditie zal dus altijd iets levends moeten zijn. Is het niet verheugend om vast te stellen dat er zoveel manieren zijn om binnen die traditie hetzelfde te doen? Dat is iets unieks, want stel eens dat er in tennis zoveel varianten zouden bestaan, dan zou het tennis meteen zichzelf opheffen. Wat een vrijheid biedt de Taoïstische traditie ons binnen eenzelfde logisch systeem!
Maar elke logica is enkel geldend logisch binnen haar eigen logische context en precies daarom is Tai Chi in 10 lessen uit de boze. Korte of verkorte vormen kunnen slechts een opstapje naar Tai Chi Chuan zijn. De traditie van Tao verdraagt geen lucratieve bezigheidstherapieën, maar ze vraagt van de beoefenaar een levenslange attitude van studie en van mentale en fysieke oefening. De weg is nu eenmaal de weg.

Hoe kan men de traditie van traagheid slijten in de snelle wereld van nu ?

In extremis zal snelheid in traagheid resulteren en omgekeerd. Dat zeggen ons tenminste de wetten van de fysica. Wij leven nu wel sneller dan vroeger, maar de tijd verandert niet; het zijn wij die veranderden en alles veranderde ook vroeger altijd.
De mentaliteit van de huidige generatie van mensen verandert echter razendsnel. Vandaag leven wij in dezelfde, maar toch in een compleet 'andere wereld' en in een ander land dan de ontwerpers van de klassieke traditionele Tai Chi Chuan stijlen. De wereld is niet sneller geworden: wij leven meer gehaast. Mocht mijn overleden grootvader voor één dag op aarde terugkeren dan zou hij weliswaar in geur van heiligheid, maar hoogstwaarschijnlijk volslagen gek naar het hiernamaals terugkeren. Wij hebben een andere perceptie van het concept 'tijd', wij hebben een andere visie op snelheid en traagheid. Vandaag willen velen kost wat kost snel leven en zij willen snel 'iets' leren. Zij willen info-tainment, emo- tainment à la tête du client, post new age gedoe of enkel maar gedoe. Maar dit verandert niets aan het concept van de tijd, want de tijd blijft de tijd. Trouwens, wij zijn zelf de tijd.
Wij hechten vandaag ook meer belang aan vluchtige woorden maar paradoxaal genoeg hebben wij geen tijd om ernaar te luisteren, Wij hechten ook meer belang aan faits divers, en minder aan grote verhalen: geen tijd om ernaar te luisteren.

Welk verband is er tussen stilte en tijd?

Als men de vorm doet in een meditatieve staat dan beleeft men de tijd totaal anders, want men wordt als het ware opgenomen in de tijd. Als men bijvoorbeeld de Yang Cheng Fu correct uitvoert is men algauw een uur of twee bezig terwijl men het eigenlijke tijdsbesef verliest. Maar tijd is geld en bijgevolg meten wij de tijd, want daar zijn wij bijzonder straf in geworden.
Wij achterhaalden dat één femto-seconde het miljardste deel is van één miljoenste seconde, wat betekent dat er méér femto-seconden in één seconde huizen dan seconden in eenendertig miljoen jaren. Alles kan dus nog veel sneller en het zal voor de ware tijdsfreaks dan ook een opluchting betekenen om te vernemen dat sinds 1967 de seconde gestandaardiseerd is op 9.192.631.770 trillingen van de elektronen van één cesiumatoom ! Tijd beheerst ons leven en tijdens ons leven willen wij de tijd beheersen. Wie de tijd beheerst, is als een god. Wie over iemands tijd heerst, beheerst zijn leven. Nochtans is volgens het Taoïstische tijdsconcept de tijd niet des mensen. Voor de Middeleeuwer is tijd een altijd durend cyclisch gegeven. Het is een slang die zichzelf in de staart bijt.
De Yang Cheng Fu en de Yang Lu Chan stijl zijn geconcipieerd volgens een strakke Taoïstische logica. Beide stijlen bestaan uit drie delen die onlosmakelijk met elkaar zijn verbonden.
Het eerste deel of Aarde-deel, wordt geassocieerd met rust omdat het op aarde nooit volkomen stil is. Op aarde gebeurt en verandert er altijd wel iets.
Het tweede deel, het deel Mens, is in beide stijlen het meest onvoorspelbare en woelige deel omdat de mens nu eenmaal de meest onberekenbare factor is.
Het mag dan nog zijn verlangen zijn om op aarde rust te vinden, maar het is wel zijn lot om naar de eeuwige stilte over te gaan. Die eeuwige stilte wordt in het derde deel van de vorm geassocieerd met de eeuwigdurende stilte: Hemel.
Daarom is het derde deel in beide stijlen zo sereen en evenwichtig en het moet als dusdanig worden uitgevoerd. Het ervaren van stilte wordt voor de postmodernistische mens stilaan een be- en vervreemdend iets.
Ziedaar het groeiend probleem met de traditie. Al dat opgeklopt lawaai om niets en al die vluchtige akkefietjes botsen fundamenteel met de Chinese Taoïstische holistische traditie van het beleven van de stilte in de natuur en met het traditionele Chinese cyclische tijdsconcept. Vandaag zijn wij de 'microgolf generatie' van de warm geserveerde snelle hap geworden, een generatie die geen tijd heeft om wat zij eet ook te verteren. Wij zijn de 'tussenverdieping generatie' die fundamentele engagementen uitstelt en daardoor 'ergens onderweg' op een tussenverdieping in de lift riskeert te blijven hangen.
Men moet al heel verstandig en uitgebalanceerd , een wijs mens zijn, om op een evenwichtige en spontane manier de stilte in deze 'kakelcultuur' te kunnen integreren, tenminste zonder wereldvreemd te worden.

Is Tai Chi Chuan dan elitair?

Het echte Tai chi Chuan : is inderdaad elitair. Daar is niets mis mee. Noblesse oblige. Maar er zullen altijd wel voldoende mensen worden gevonden om Tai Chi Chuan te ‘verleuken’

Heeft de traditie van Tai Chi Chuan dan nog wel een toekomst?

Geen idee. Tai Chi Chuan is moeilijk en het vergt een jarenlange investering want het is geen techniek, geen routine, het is zelfs een oefening in spontaan handelen. Tai Chi Chuan leert ons ook juist voelen, maar juist voelen zal voor elk mens altijd wel een moeilijke klus blijven. Daarom stelt men zich voornamelijk tevreden met "een gevoel van", men wil desnoods nog "ergens iets voelen" maar men wil meestal niet 'juist’ voelen. Juist voelen confronteert elk mens in het uur van de waarheid met wie hij echt is. Het probleem is dat men de confrontatie met juistheid mentaal moet aankunnen.
Er zijn de tekenen des tijds: positief is dat er steeds meer mensen Tai Chi beoefenen. Negatief is dan weer dat de meeste zich vandaag niet willen engageren over een lange termijn. Wij zijn stilaan 'populieren planters' geworden omdat populieren op korte termijn winst opleveren; het korte termijn denken. Dan zijn er nog de PC- lesgevers die, niet gehinderd door kennis en geholpen door frisse onkunde de vorm met Tai Chi verwarren. Maar zelfs dat hoeft geen probleem te zijn: elke student kan ondanks het beoefenen van een Tai Chi – achtige vorm, toch naar juistheid zoeken. Wie naar juistheid zoekt, komt altijd bij de juiste lesgever terecht, want bekwame lesgevers zijn er gelukkig ook nog.
Dan is er nog iets: Traditie is een vies woord geworden maar iemand die de eigen traditie niet serieus bestudeert en daar de essentie niet van begrijpt, is ook niet in staat om een andere traditie te begrijpen, laat staan er de essentie in te ontdekken, aldus de Dalai Lama.

De vraag was of Tai Chi Chuan een toekomst heeft.

Dat hangt af of wij straks nog wel in staat zullen zijn om de traditie van Tai Chi Chuan te begrijpen. De grondidee achter Tai Chi Chuan is, naar ik meen, actueler dan ooit. Maar, wat heet 'begrijpen'? Begrijpen kost niets, je maakt wat woorden vuil. Als ik hoor waarvoor men mij zoal vraagt , dan is dat om te lachen; daar kunnen bedrijven en verenigingen net zo goed een marktkramer of een wc pot voor vragen.
Het moet tegenwoordig namelijk allemaal een onmiddellijk nut hebben. Twang Tse zegt: “Velen begrijpen het nut van het nuttige van maar zeer weinigen begrijpen het nut van het nutteloze”. Ik kan enkel voor mijzelf spreken: de toekomst van Tai Chi Chuan interesseert mij niet. De kwaliteit van mijn leven interesseert mij wel. Ik ben fier op die enkele studenten waarvoor ik af en toe iets mag betekenen en verder heb ik geen missie in dit leven. Hopelijk ben ik een rustpunt en een ruim bemeten doorgeefluik van een traditie. Maar daar ben ik niet eens zo zeker van. Wie zegt dat de juiste traditie op de juiste manier doorgegeven wordt?
Tot nog toe amuseer ik mij met wat lesgeven aan wie mij aanstaat en meningen zijn oninteressant. Doen waar men zelf zin in heeft... dat is pas interessant. Weinig mensen kunnen dit zeggen. Lesgeven binnen een Taoïstische traditie kan ook heel grappig en aangenaam zijn. Mijn studenten en ik verstaan elkaar uitstekend want zij horen niet wat ik zeg en ik zeg niet wat zij horen. Zij zijn verstandig want zij vragen raad en ik meen dat zij dit doen om die niet op te volgen.
Verder maan ik mijn studenten aan om te worden zoals ik: bescheiden, glashelder en met volmaakt goede bedoelingen. Moving as this one ! Weet u, ik ben dankbaar omdat ik mocht leven en die traditie wens ik alvast vooralsnog niet te verlaten, wel het doorgeven van de traditie van Tai Chi Chuan..
Tot zover ik er nu over denk.

Walter Marsoul.

Uit: Tao van winnen en verliezen